Światowe sławy muzyki na Festiwalu, latem w Starym Sączu, a New York Times...
Starosądecki Festiwal Muzyki Dawnej odbędzie się w tym roku po raz 34. i będzie trwał od 2 do 8 lipca. Warto zainwestować w przyjazd, bo na same koncerty jest wstęp wolny i oby, jak najdłużej…
Ramowy program Festiwalu: www.festiwal.stary.sacz.pl/
Pod względem koncepcyjnym będzie to dalszy ciąg muzycznego spotkania kultur, w ramach II części projektu pn. : „Kontrasty muzyczne – Europa i Azja”, a pod względem artystycznym zostanie utrzymany wysoki poziom światowego festiwalu.
Pod względem symbolicznym, każdy ma prawo sam tę edycję Festiwalu odczytywać, a ja odczytuję jako „muzyczny Pokłon Trzech Króli”, zgodnie z odczytaniem filozofii i mistyki hinduistycznej i buddyjskiej przez prof. Jerzego Nowosielskiego, a nie Kongregację (podkreślam to, chcąc uniknąć zarzutu głoszenia „neokolonializmu religijnego”).
Patrząc na to co dzieje się w naszej kulturze, nawet z największymi festiwalami i zespołami … to fakt, że Festiwal w takim wymiarze się odbywa… to prawie cud. Ale nie wiadomo, czy w przyszłym roku to się powtórzy i czy przetrwa… Mam nadzieję, że tak. Ale zachęcam do tego, żeby wykorzystać teraz, tę niepowtarzalną szansę i być w Starym Sączu, w lipcu 2012.
Wśród zespołów zaproszonych do udziału w tegorocznym festiwalu znajdą się zespoły bardzo dobre, a także wybitne, bo takimi są m.in. Organum, jeden z ciekawszych zespołów zajmujących się perłą muzyki europejskiej, czyli chorałem gregoriańskim oraz zespół Wakasanojo Tsuruga z Japoni, który oprócz tradycyjnej muzyki japońskiej zaprezentuje spektakl teatru Shinnai.
Ten japoński zespół został stworzony przez legendarnego już artystę Tsurugę, Wakasanojo XI, który wystąpił w 2005 roku przed Cesarzem Japonii, a już teraz jest określany mianem: Narodowego Skarbu Dziedzictwa Kultury Japonii.
W tym roku odbędzie się kilkanaście koncertów festiwalowych, w wykonaniu 12 zespołów z Polski, Francji, Niemiec, Finlandii, Ukrainy, Japonii i Indii, a warto podkreślić, że wszystkie są na bardzo wysokim poziomie.
Koncertom będą towarzyszyły wystawy m.in. sztuki orientalnej (sztuki japońskiej w MCK Sokół w Nowym Sączu), wystawa instrumentów dawnych, widowiska historyczne oraz plenerowe, jarmark historyczny, a w końcu otwarte seminarium o muzyce i związkach Orientu z kulturą europejską .
Szczegółowy program pojawi się wkrótce na oficjalnej stronie Festiwalu, ale już teraz możemy się cieszyć z potwierdzonego udziału zespołów, które są zespołami mistrzowskimi, w swoich kategoriach muzyki, teatru japońskiego oraz klasycznego tańca hinduskiego.
Jak już wspomniałem we wcześniejszej notce tradycją Festiwalu jest uroczyste otwarcie hymnem „Omnia Beneficia”, który jest właściwie średniowiecznym 4-głosowym utworem wokalnym, zaliczanym do tzw. konduktusów.
Konduktus (z łaciny: conductus) to typ utworu wokalnego, ze średniowiecznej szkoły kompozycji Notre Dame (rozwijała się od IX wieku), z poetyckim tekstem łacińskim. Forma ta była najbardziej popularna w XII i XIII wieku. Początkowo conductus był wykonywany podczas liturgii przed Czytaniem Ewangelii, by wprowadzić w treść i sens Czytania, ale pojawiały się również kompozycje o charakterze okolicznościowym np. z okazji koronacji królów.
Konduktus "Omnia beneficia" został odnaleziony w Scriptorium Klasztoru Sióstr Klarysek w Starym Sączu w 1970 roku, a pochodzi prawdopodobnie z końca XIII wieku. Jest on dziękczynieniem za dary od Boga, a został napisany średniowieczną łaciną wysokiej próby.
Jak już byłem wspomniałem, w tegorocznym Festiwalu wystąpią muzyczne gwiazdy pierwszej wielkości, do których należą:
Tsuruga, Wakasanojo XI ( Japonia ) – XI Mistrz szkoły Wakasanojo- Tsuruga, kompozytor i wykonawca tradycyjnej muzyki na jeden lub kilka shamisen (niezwykła odmiana azjatyckiej lutni 3-strunowej, na której artysta gra specjalną kostką), z towarzyszeniem śpiewu nagauta oraz autorskim spektaklem teatru Shinnai ( łączy on elementy kabuki, bunraku, jako odmiany teatru lalkowego i tańca).
Nrityashri Alaknanda ( Indie ) - taniec hinduski Kathak.
Taniec Kathak wywodzi się z północnych Indii i jest wykonywany przez tancerki, a w swojej nowoczesnej odmianie, którą zobaczymy pochodzi z XVII/XVIII wieku, a powstał na dworze Mugbul (z tej kultury wyrósł Taj Mahal). Muzyka będąca jego integralną częścią była skomponowana na duet tabli (odmiana bębna) oraz instrumenty strunowe (np. sitar, sarod, saranga), a towarzyszy klasycznym indyjskim śpiewom i tańcom, które opowiadają historię (zgodnie z sanskryckim źródłosłowem : kathaka, opowiadacz historii). Na długo przedtem, zanim opowieści kathaka zostały włączone do kategorii klasycznej muzyki indyjskiej funkcjonowały oddzielnie, w hinduskiej tradycji mówionej. Opowiadały o mitycznej historii, językiem muzyki, tańca, pieśni i opowieści, przekazując mity i wartości opisane w eposach Mahabharata i Ramajana, które stanowią fundament kultury i źródło filozofii Indii.
Na Festiwalu wystąpi legendarny już zespół Organum z Francji, pod kierownictwem Marcela Peres, muzykologa, kompozytora, stanowiącego ciekawą osobowość, który wykonuje średniowieczną muzykę wokalną, zwłaszcza chorał gregoriański, ale też m.in. korsykańską muzykę polifoniczną, czy muzykę bizantyjską. Zespół obrał jako siedzibę opactwo cysterskie w Senanque, a o jego klasie świadczy również fakt, że od lat 80 nagrywa płyty dla „Harmonia Mundi”.
W relacji z koncertu Organum, w Nowym Jorku, w grudniu 2010 roku „New York Times” pisał o nim, w artykule „ Wczesna Msza, z Jej orientalnymi wpływami”:
„Zespół Organum, francuski chór muzyki dawnej pod kierunkiem Marcela Peres zaprezentował w swoim repertuarze bogactwo tradycji muzycznej, od utworów wczesnośredniowiecznych do pieśni Josquina, a także ciekawe odniesienia stylistyczne do elementów tradycji sufickiej oraz tradycji innych kultur Azji Środkowej. Badania muzykologiczne i wizja historii M. Peresa stwarza obraz harmonijnej całości, w której oddziałują na siebie różnorodne wpływy, co prowadzi do niezwykłych, a czasem prowokacyjnych idei artystycznych, dotyczących wyobrażenia, jak brzmiała muzyka wczesnochrześcijańska, w swojej epoce. (…) Jego spojrzenie (M.Peres) zostało potwierdzone doskonałym wykonaniem, które podkreśla niezapisane w nutach chorałów ornamenty wokalne, powstające dzięki zmianom rytmu, a które podkreślają napięcia harmoniczne. Ma On niezwykłą wyobraźnię muzyczną, dzięki której wykorzystuje elementy tradycji wokalnej kultury syryjskiej i bizantyjskiej, a jednocześnie wykorzystuje stylistykę pieśni żydowskich oraz muzułmańskich, żeby nadać pieśniom wczesnochrześcijańskim akcent Blisko- i Środkowo-Wschodni”.
Obok wymienionych powyżej gwiazd światowej muzyki i teatru, w tegorocznej edycji Festiwalu wystąpią również inne świetne zespoły, a wśród nich :
Zespół Amarillis, z Francji należy do moich zdecydowanych faworytów, w tej edycji Festiwalu. Stały skład tego zespołu tworzą : Heloise Gaillard, Ophelie Gaillard i Violaine Cochard. Wykonują one przede wszystkim muzykę epoki baroku, a do poszczególnych projektów zapraszają świetnych śpiewaków i muzyków.
Anne-Marie Lasla, grającą na viola da gamba dołączyła do zespołu Amarillis, w programie „Jeux de dames a la Cour”, który uważam za kongenialne wykonanie francuskiej muzyki dworskiej z przełomu XVII/XVIII wieku.
Oliphant to zespół, pochodzący z Finlandii, a specjalizujący się w muzyce średniowiecznej. Ma w swoim repertuarze pieśni z XII wieku, a także współczesne utwory polifoniczne. Styl tego zespołu, który tworzą profesjonalni muzycy, opiera się na barwnej improwizacji, cenionej zarówno przez publiczność, jak i krytyków. W repertuarze zespołu znajdują się oryginalne pieśni z czasów krucjat, pieśni truwerów anonimowych oraz znanego z imienia truwera Gace Brule.
Barocktrompeten jest zespołem niezwykłym, kierowanym przez Johanna Plietzscha, a tworzą go muzycy pochodzący w większości z Berlina oraz specjalizujący się w muzyce późnego renesansu i baroku. Wykonują muzykę J.S.Bacha, Telemana, Bibera, Sanza i innych kompozytorów, w aranżacjach na instrumenty dęte, organy, lutnię i inne instrumenty. Ostatnia płyta tego zespołu wydaje mi się szczególnie ciekawa, a tworzą ją utwory grane na dworze hiszpańskim Habsburgów, z początku XVII wieku. Wśród nich znajdują się anonimowe utwory kompozytorów hiszpańskich, a także wyjątkowe wykonania utworów na lutnię i teorbę Johannesa H. Kapsbergera. Warto posłuchać tego wykonania.
Koniecznie muszę wspomnieć o znanych i cenionych zespołach polskich, z Wrocławia i Krakowa, które również wezmą udział w tegorocznym Festiwalu : zespole Ars Cantus i Krakowskiej Operze Kameralnej. Polskim słuchaczom nie trzeba ich szczególnie reklamować.
Ars Cantus tworzą Wrocławscy Kameraliści, którzy wykonują muzykę dawną "od średniowiecza, w tym m.in. pieśni średniowieczne z rękopisu Carmina Burana, poprzez muzykę renesansową pochodzącą z Dolnego Śląska, do muzyki wczesnego baroku, w programie „Salomone Rossi , poświęconemu muzyce dworu i synagogi".
Dobrze już znanym sądeckim melomanom (m.in. z występów w MCK Sokół, w Nowym Sączu) zespołem, który wystąpi na Festiwalu jest Krakowska Opera Kameralna. W Starym Sączu zaprezentuje swoje przedstawienie, należące do lżejszego gatunku sztuki operowej- opera buffa, dzieło Gaetano Donizettiego, zatytułowane „Don Pasquale” , które spotkało się z bardzo dobrym przyjęciem publiczności krakowskiej.
W końcu, ale nie mniej ciekawie, zapowiada się teatralno-muzyczny spektakl historyczny, który odbędzie się w Kościele Klasztornym pod wezwaniem Św. Trójcy i Św. Klary. Spektakl jest przygotowywany przez dr Marię Molendę z zespołem teatralnym „Nomine Rosae”, z Nowego Sącza, a będzie poświęcony Św. Kindze. Artystom występującym w strojach z epoki, będzie prawdopodobnie towarzyszył zespół Ars Cantus.
Proszę nie zwlekać, tylko zaplanować urlop w okolicach Starego Sącza, w tym roku już na początku lipca, bo naprawdę warto. Sądząc z braku transmisji z Festiwalu, czy choćby nagrań z poszczególnych koncertów, w ubiegłym roku (pomimo genialnych zespołów!), nie ma co chyba liczyć na inną formę uczestnictwa. Chyba, że oczywiście nauczę się obsługiwać Popler TV…;).
W związku z tym, że apetyt rośnie, w miarę jedzenia i warto marzyć… to mam nadzieję, że w przyszłej edycji Festiwalu uda się dr Andrzejowi Citakowi – dyrektorowi artystycznemu Festiwalu zorganizować „Warsztat śpiewu gregoriańskiego” w Kościele Klarysek w Starym Sączu i zaprosić Johna Eliota Gardinera, z Jego "The Monteverdi Choir".
